• دکتر حمیدرضا رخصت یزدی
• متخصص مغز و اعصاب
• ۱۳۹۷/۱۱/۲۴
• 1 دقیقه

صرع گروهی از اختلالات مربوطه هستند که باعث ایجاد تشنج مکرر می‌شوند. اما تمام افرادی که تشنج می‌کنند، به صرع مبتلا نیستند. صرع در اثر فعالیت الکتریکی غیر طبیعی نشات گرفته از مغز ایجاد می‌شود. صرع و تشنج انواع مختلفی دارند. تشنج طولانی مدت و کنترل نشده باعث آسیب مغزی می‌شود. همچنین صرع خطر مرگ ناگهانی را افزایش می‌دهد. بیماری صرع را می‌توان با موفقیت کنترل کرد. برای کنترل تشنج‌ها، داروهای صرع تجویز می‌شوند و در موارد نادر اگر داروها موثر نباشند، به جراحی نیاز است. تشخیص صحیح نوع صرع نیز در انتخاب بهترین روش درمان نقش دارد.

نیاز به مشاوره بیشتر دارید؟ برای صحبت با دکتر حمیدرضا رخصت یزدی کلیک کنید.

بپرس مشاوره رایگان

صرع یک اختلال مزمن است که بر جنبه‌های مختلف زندگی تاثیر می‌گذارد. ممکن است بیماران مبتلا به صرع بیش از یک نوع تشنج را تجربه کنند زیرا تشنج فقط یکی از علائم صرع است. بنابراین متخصص اعصاب باید نه تنها نوع تشنج، بلکه نوع صرع را نیز تشخیص دهد. در بسیاری از افراد مبتلا به صرع، بیماری با مصرف دارو و اتخاذ سبک زندگی معقول کنترل می‌شود. به شما کمک می‌کند که مطالب بیشتری درمورد صرع بدانید. انتخاب روش درمان به علائمی از جمله میزان تکرار و شدت تشنج‌ها، سن فرد، سلامت کلی فرد و سابقه پزشکی او بستگی دارد.

انواع

مهم‌ترین نشانه‌ی صرع، تشنج است. علائم صرع در بین افراد و با توجه به نوع تشنج متفاوت است. امروزه سه نوع اصلی تشنج وجود دارد.

تشنج‌های عمومی

این تشنج‌ها همزمان بر هر دو طرف مغز یا گروهی از سلول‌های هر دو طرف مغز تاثیر می‌گذارند. اصطلاح تشنج قبلا استفاده می‌شد و امروزه نیز شامل انواع تشنج‌ها از جمله تشنج تونیک کلونیک، تشنج آتونیک یا تشنج ابسنس است.

تشنج‌های موضعی یا فوکال

اصطلاح موضعی به جای اصطلاح جزئی استفاده می‌شود زیرا اصطلاح دقیقی برای صحبت درمورد شروع تشنج‌ها است. تشنج‌های موضعی ممکن است از یک قسمت، یا از گروهی از سلول‌های یک قسمت از مغز شروع شوند.

• تشنج‌های موضعی هوشیارانه: زمانی که فرد در هنگام تشنج بیدار و آگاه است، تشنج موضعی هوشیارانه نامیده می‌شود. این تشنج را تشنج جزئی ساده می‌نامند.
• تشنج موضعی با هوشیاری ضعیف: زمانی که شخص در هنگام تشنج موضعی، گیج بوده یا هوشیاری او تحت تاثیر قرار گیرد، آن تشنج را تشنج موضعی با هوشیاری ضعیف می‌نامند. در گذشته این نوع تشنج را تشنج پیچیده‌ی جزئی می‌نامیدند.

تشنج‌های ناشناخته

زمانی که شروع تشنج ناشناخته باشد، آن را تشنج با شروع ناشناخته می‌نامند. همچنین اگر شخصی تشنج را نبیند و متوجه تشنج نشود، مثل تشنجی که در شب اتفاق می‌افتد یا تشنج شخصی که تنها زندگی می‌کند، آن را تشنج ناشناخته می‌نامند.

علل

تشنج علل زیادی دارد که عبارتند از:

• وارد شدن ضربه به مغز
• زخم شدن مغز پس از ضربه (صرع پس از ضربه)
• تب شدید یا بیماری خاص
• سکته مغزی، که یکی از دلایل اصلی صرع در افراد بالای 35 سال است.
• بیماری‌های عروقی
• کمبود اکسیژن در مغز
• کیست یاتومور مغزی
• آلزایمریا زوال عقل
• استفاده مادر از دارو در دوران بارداری، آسیب پیش از تولد، ناهنجاری مغز، یا کمبود اکسیژن در مغز در هنگام تولد
• بیماری‌های عفونی مانندایدز ومننژیت
• اختلالات رشدی یا ژنتیکی یا بیماری‌های عصبی

در برخی از انواع صرع، وراثت نیز تاثیر دارد.

علائم صرع

مهم‌ترین نشانه‌ی صرع، تشنج مکرر است. اگر یک یا چند مورد از علائم زیر را داشتید، باید به پزشک مراجعه کنید، مخصوصا اگر علائم تکرار شوند:

• تشنج بدون افزایش دمای بدن (بدون تی)
• بیهوشی‌های کوتاه یا گیجی
• غش کردن‌های متناوب که با از دست رفتن کنترل مثانه و روده و سپس خستگی شدید همراه است.
• بی توجهی موقت به آموزش‌ها یا سوالات
• سفت شدن ناگهانی و بدون دلیل بدن
• افتادن ناگهانی و بدون دلیل
• چشمک زدن ناگهانی و بدون وجود محرک
• جویدن ناگهانی و بدون دلیل
• گیجی و عدم توانایی برقراری ارتباط برای مدتی کوتاه
• حرکات تکراری و نامناسب
• ترسیدن بی دلیل، و حتی ناراحت و عصبانی شدن بی دلیل
• تغییرات عجیب در حس‌ها، مانند تغییر حس بویایی، لامسه و شنوایی
• حرکت ناگهانی دست‌ها، پاها و بدن. در کودکان حرکت ناگهانی به شکل گروهی از حرکات ناگهانی و تند ظاهر می‌شود.

تشخیص

اگر بیمار بدون هیچ دلیل ظاهری و برگشت پذیری، مرتب تشنج می‌کند، احتمالا به صرع مبتلا است. سوابق پزشکی بیمار و علائم موجود به انتخاب نوع آزمایش مورد نیاز برای تشخیص بیماری کمک می‌کنند. احتمالا بیماران تحت یک معاینه عصبی قرار می‌گیرند تا توانایی حرکتی و عملکرد ذهنی آنها ارزیابی شود. به منظور تشخیص صرع، وجود دیگر شرایطی که باعث تشنج می‌شوند باید رد شوند. دکتر یک آزمایش کامل شمارش خون و شیمی خون برای بیمار تجویز می‌کند. نوار مغز رایج‌ترین آزمایشی است که برای تشخیص صرع مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ابتدا، الکترودها توسط چسبی مخصوص به روی سر بیمار متصل می‌شوند. نوار مغز آزمایشی غیر تهاجمی و بدون درد است. الکترودها، فعالیت الکتریکی مغز بیمار را ثبت می‌کنند.

درمان صرع

داروها 

اولین روش درمان صرع استفاده از داروی ضد تشنج است. داروهای ضد تشنج باعث کاهش شدت و تعداد تشنج‌ها می‌شوند. داروهای ضد تشنج نمی‌توانند تشنج‌های در حال پیشرفت را درمان کنند و درمان کننده‌ی صرع نیستند. داروهای ضد تشنج زیادی در داروخانه‌ها موجود است. پزشک با توجه به نوع تشنج، یک دارو، یا ترکیبی از چند دارو را برای بیمار تجویز می‌کند. رایج‌ترین داروهای صرع عبارتند از:

• لوتیراستام (کپرا)
• لاموتریژین (لامیکتال)
• توپیرامات (توپاماکس)
• والپرونیک اسید (دپاکوت)
• کاربامازپین (تگرتول)
• اتوسوکسیماید (زارونتین)

تحریک عصب واگ

فرآیند تحریک عصب واگ به نحوی است که از طریق عصب واگ پالس‌های خفیف حاوی انرژی الکتریکی به مغز فرستاده شده و مانع تشنج می‌شوند. این پالس‌ها توسط دستگاهی شبیه به دستگاه تنظیم کننده ضربان قلب تولید می‌شوند. دستگاه مورد نظر از طریق جراحی در زیر پوست قفسه سینه قرار گرفته و عصبی که از گردن بیمار می‌گذرد را تحریک الکتریکی می‌کند.

جراحی

اگر دارو باعث کاهش تعداد تشنج‌ها نشد، روش دیگر جراحی است. رایج‌ترین نوع جراحی، بخش برداری است. بخش برداری به معنی برداشت قسمتی از مغز که از آن تشنج شروع می‌شود است. در اکثر موارد، طی فرآیندی که لوبکتومی یا برداشت لوب گیجگاهی نامیده می‌شود، لوب گیجگاهی برداشته می‌شود. در برخی موارد، برداشت لوب گیجگاهی می‌تواند تشنج را متوقف کند. در برخی موارد، بیمار در حین جراحی بیدار نگه داشته می شود. دلیل بیدار نگه داشتن بیمار این است که پزشک با بیمار صحبت کرده و قسمت‌هایی از مغز که مسئول کنترل عملکردهای اصلی مانند بینایی، شنوایی، صحبت یا حرکت هستند را بر ندارد. اگر قسمت مورد نظر مغز خیلی بزرگ بود یا برداشت آن ضروری بود، از روشی دیگر به نام قطع اتصال یا برش عرضی سابپیال استفاده می‌شود. جراح برش‌هایی در مغز ایجاد می‌کند تا مسیر عصب را قطع کند. این کار باعث می‌شود که تشنج در دیگر قسمت‌های مغز منتشر نشود. بعد از جراحی، برخی از افراد می‌توانند مصرف داروهای ضد تشنج را کاهش داده یا مصرف داروها را به طور کلی قطع کنند.

رژیم غذایی در بیماران صرع

معمولا به کودکان مبتلا به صرع، رژیم کتوژنیک توصیه می‌شود. رژیم کتوژنیک رژیمی دارای چربی زیاد و کربوهیدرات کم است. این رژیم بدن را مجبور می‌کند که به جای استفاده از گلوکز، برای تولید انرژی چربی بسوزاند. فرآیند سوزاندن چربی به جای گلوکز برای ایجاد انرژی را کتوزیس می‌نامند. رژیم غذایی کتوژنیک نیاز به برقراری تعادل بین چربی، کربوهیدرات و پروتئین دارد. کودکانی که تحت رژیم کتوژنیک قرار می‌گیرند، باید کاملا زیر نظر پزشک باشند. رژیم کتوژنیک برای تمام افراد مناسب نیست اما زمانی که این رژیم به درستی رعایت شود، می‌تواند با موفقیت تعداد تشنج‌ها را کاهش دهد. رژیم کتوژنیک برای برخی از انواع صرع بهتر از انواع دیگر صرع است. برای بزرگسالان و نوجوانان مبتلا به صرع، رژیم اصلاح شده‌ی اتکینز توصیه می‌شود. رژیم اتکینز نیز دارای چربی زیادی است و میزان کربن دریافتی در این رژیم کنترل شده است. از آنجا که رژیم‌های اتکینز و کتوژنیک دارای فیبر کم و چربی بالا هستند، یکی از عوارض رایج آنها ایجاد یبوست است.