• دکتر حمیدرضا رخصت یزدی
• متخصص مغز و اعصاب
• ۱۳۹۷/۱۱/۲۴
• 1 دقیقه

بیماری آلزایمر یک بیماری پیش‌رونده است که حافظه و سایر عملکردهای مهم ذهنی را از بین می‌برد. در ابتدا، فرد مبتلا به بیماری آلزایمر ممكن است فقط سردرگمی خفیف داشته باشد و برای یاد آوردن مطالب مشکل پیدا کند اما  در نهایت، افراد مبتلا به این بیماری حتی ممکن است افراد مهم زندگی خود را فراموش کنند و تغییرات شخصیتی چشمگیر داشته باشند. آلزایمر دارای علل مختلفی نظیر وراثت و پلاک سلول‌های مغزی است. اگر علائم اولیه آلزایمر مشاهده شود باید به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کرد.

نیاز به مشاوره بیشتر دارید؟ برای صحبت با دکتر حمیدرضا رخصت یزدی کلیک کنید.

بپرس مشاوره رایگان

بیماری آلزایمر شایع‌ترین علت دمانس است. اگر چه دانشمندان درمان قطعی برای بهبود کامل آلزایمر را پیدا نکرده‌اند، متخصص مغز و اعصاب می‌تواند بعضی از داروها را به‌منظور پیشگیری از پیشرفت آلزایمر تجویز کند. همچنین فعالیت‌هایی مانند ورزش کردن و فعالیت‌های مغزی مانند حفظ کردن به افراد در هر سنی کمک می‌کند تا از آلزایمر پیشگیری کنند.

علل آلزایمر

دانشمندان بر این باورند که آلزایمر به دلیل ترکیبی از علل مانند ژنتیک، سبک زندگی و عوامل محیطی که در طول زمان به مغز اثر می‌گذارد در بسیاری از افراد ایجاد می‌شود. هنگامی‌که پزشکان بافت مغز فرد آلزایمری را زیر میکروسکوپ بررسی می‌کنند، دو نوع ناهنجاری را که به‌عنوان نشانه‌های بیماری است می‌توانند ببینند:

• پلاک:این توده‌های پروتئینی به نام بتا آمیلوئید ممکن است به چندین شیوه از جمله دخالت در برقراری ارتباط سلول به سلول، آسیب برسانند و سلول‌های مغزی را از بین ببرند. اگرچه علت نهایی مرگ مغزی در آلزایمر شناخته ‌شده نیست به نظر می‌رسد که جمع شدن بتا آمیلوئید در خارج از سلول‌های مغزی یک علت اصلی باشد.
• گره‌های مغزی:سلول‌های مغز به سیستم پشتیبانی داخلی و سیستم انتقال وابسته‌اند تا مواد مغذی و دیگر مواد ضروری را در طول فرآیند طولانی خود منتقل کنند. این سیستم نیاز به ساختار طبیعی و عملکرد پروتئینی به نام  تائو دارد. در آلزایمر، رشته‌های پروتئین  تائو دچار گره‌های غیرطبیعی در داخل سلول‌های مغز و منجر به عدم کارکرد سیستم انتقال می‌شود. این شکست در عملکرد به ‌شدت در کاهش و مرگ سلول‌های مغزی دخالت دارد.

علائم

در ابتدا، فراموشی یا سردرگمی خفیف تنها علائم بیماری آلزایمر است اما در طول زمان این بیماری بیشتر و بیشتر باعث از بین رفتن حافظه، به‌ویژه حافظه‌های بلند مدت می‌شود. شدت علائم از فرد به فرد دیگر متفاوت است. علائم آلزایمر عبارت‌اند از:

• تکرار کردن و سؤالات بیش از حد، در حالی که فرد متوجه نیست که آن سؤالات را قبلا پرسیده است.
• گفتگوها، قرار ملاقات یا رویدادها را فراموش می‌کند و بعدا هم به یاد نمی‌آورد.
• فرد دائماً فراموش می‌کند وسایلش را کجا گذاشته و اغلب آن‌ها را در مکان‌هایی غیرمنطقی قرار داده است.
• در مکان‌های آشنا گم می‌شود.
• سرانجام اسامی اعضای خانواده و اشیای اطراف را فراموش می‌کند.
• توانایی پیدا کردن کلمات مناسب برای توصیف اشیاء، ابراز افکار و یا شرکت در گفتگوها را از دست می‌دهد.
• افسردگی
• تغییرات در عادات خواب

مراحل آلزایمر

مرحله یک: رفتار بیرونی عادی

هنگامی‌که بیمار در این مرحله‌ی ابتدایی است، هیچ نشانه‌ی قابل‌ مشاهده از آلزایمر وجود ندارد. فقط اسکن یا عکس‌برداری، که نشان‌دهنده‌ی چگونگی کارکرد مغز است، می‌تواند وجود یا عدم آلزایمر رانشان دهد.

با پیشرفت بیماری فرد مبتلا به آلزایمر در 6 مرحله بعدی، دوستان و اطرافیان تغییرات بیشتری را در تفکر و استدلال او مشاهده خواهند کرد.

مرحله دو: تغییرات بسیار کوچک

هنوز هم ممکن است در رفتار بیمار چیزی غیرطبیعی دیده نشود اما ممکن است تغییرات کوچکی داشته باشد، تغییراتی که حتی پزشک ممکن است نتواند تشخیص دهد. این مورد می‌تواند شامل فراموشی یک کلمه یا پیدا نکردن جای وسایل باشد. در این مرحله علائم خفیف آلزایمر توانایی او در کار یا زندگی مستقل را دچار مشکل نمی‌کند. در نظر داشته باشید که این علائم همیشه نشان‌دهنده‌ی آلزایمر نیست بلکه گاهی فقط تغییرات طبیعی افزایش سن است.

مرحله سه: زوال خفیف

این نقطه شروع تغییرات در تفکر و استدلال بیمار است، مثلا:

• چیزی که تازه خوانده است را فراموش می‌کند.
• یک سؤال را چند بار می‌پرسد.
• برنامه‌ریزی یا سازمان‌دهی کارها روز به روز مشکل‌تر می‌شود.
• در هنگام ملاقات افراد تازه وارد نمی‌تواند نام آن‌ها را به خاطر بسپارد.

مرحله چهار: زوال متوسط

در طول این مرحله مشکلات تفکر و استدلال که در مرحله 3 مشخص می‌شوند، بیشتر آشکار می‌شوند و مشکلات جدید ظاهر می‌شوند. بیمار ممکن است:

• جزئیات مربوط به خود را فراموش کند.
• در نوشتن تاریخ و مقدار اعداد مشکل پیدا کند.
• ماه و فصلی که در آن قرار دارد، فراموش کند.
• در پخت‌وپز غذاها یا حتی سفارش منو مشکل دارد.

مرحله پنج: انزال تقریباً شدید

بیمار ممکن است محل و زمانی که در آن هست را فراموش کند. او ممکن است در یادآوری آدرس، شماره تلفن یا جایی که به مدرسه می‌رود، مشکل پیدا کند و حتی در مورد اینکه چه لباس‌هایی را در چه روز یا فصلی می‌پوشند دچار سردرگمی شود.

مرحله شش: انزال شدید

با پیشرفت آلزایمر، بیمار ممکن است چهره‌ها را تشخیص دهد اما نام‌ها را فراموش کند. به‌عنوان مثال او ممکن است شخصی را با شخص دیگری اشتباه بگیرد یا فکر کند همسرش، مادرش است. توهماتی ممکن است شکل بگیرد مثلاً فکر کند که باید به سرکار برود در صورتی که بازنشسته شده و شغلی ندارد.

مرحله هفت: انزال بسیار شدید

بسیاری از توانایی‌های اولیه‌ی فرد مبتلا به آلزایمر، مانند خوردن، پیاده‌روی و نشستن، در این مرحله از بین می‌رود. مهم است که ارتباطتان را با فرد حفظ کنید و او را در رابطه‌ها درگیر کنید تا گوشه‌گیر نشود. از غذاهای نرمی که به‌راحتی بلعیده می‌شود برایش آماده کنید و از او بخواهید از قاشق استفاده کند. اطمینان پیدا کنید که نوشیدنی نیز می‌نوشد، توجه به این موضوع  مهم است زیرا بسیاری از بیماران در این مرحله دیگر نمی‌توانند تشخیص دهند که تشنه هستند.

تشخیص

امروزه هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص بیماری آلزایمر وجود ندارد. بر اساس اطلاعاتی که فرد ارائه می‌دهد و نتایج آزمایش‌های مختلف که می‌تواند به تشخیص کمک کند، پزشک تشخیص می‌دهد که آیا علائم بیان‌شده نشانه از آلزایمر است یا خیر. برای کمک به تشخیص آلزایمر از علل دیگر فراموشی، پزشکان معمولاً از انواع مختلفی از آزمایش‌ها استفاده می‌کنند:

• تست فیزیکی و عصبی:تست‌هایی مانند رفلکس، حجم و قدرت عضله، حس بینایی و شنوایی و تعادل گرفته می‌شود.
• تست روانشناسی عصبی و وضعیت روحی: اطلاعات بیشتر و جزئی‌تر در مورد عملکرد روانی پرسیده و با افراد دیگر در همان سن مقایسه می‌شود.
• تصویربرداری مغزی: مانندسی ‌تی‌ اسکن و ام آر آی

درمان آلزایمر

دارو 

اگرچه درمان خاصی برای آلزایمر وجود ندارد اما برخی از داروها می‌توانند پیشرفت آن را کندتر کنند.

کولین استراز 

داروهایی که مهارکننده‌های کولین استراز نامیده می‌شوند برای بیماری آلزایمر خفیف تا متوسط ​​تجویز می‌شوند. این داروها ممکن است به تأخیر انداختن یا جلوگیری از بروز علائم در مدت‌زمان محدود و  همچنین بعضی علائم رفتاری کمک کنند. دانشمندان هنوز به‌طور کامل درک نمی‌کنند که مهارکننده‌های کولین استراز برای درمان بیماری آلزایمر مؤثر هستند یا خیر اما تحقیقات نشان می‌دهد که آن‌ها از تجزیه استیل کولین، که یک ماده شیمیایی مغز است که برای حافظه و تفکر مهم است، جلوگیری می‌کنند. به پیشرفت آلزایمر، مغز استیل کولین کمتر و کمتری تولید می‌کند بنابراین مهارکننده‌های کولین استراز ممکن است درنهایت اثر خود را از دست بدهند.

ممانتین

داروی شناخته‌شده‌ای به نام ممانتین برای درمان بیماری آلزایمر متوسط ​​تا شدید تجویز می‌شود. اثر اصلی این دارو به تأخیر انداختن پیشرفت برخی از علائم آلزایمر متوسط ​​تا شدید است و به بیماران اجازه می‌دهد تا برای مدت بیشتری بتوانند برخی از فعالیت‌های روزانه را خودشان انجام دهند. به‌عنوان مثال، ممکن است به بیماری در مراحل آخر بیماری کمک کند توانایی خود را برای حمام کردن مستقل برای چند ماه دیگر حفظ کند که این موضوع برای بیمار و مراقبت‌کننده مفید است.

پیشگیری

ازآنجایی‌که درمان خاصی برای بیماری آلزایمر وجود ندارد، مهم است که عادات سالم برای جلوگیری از آلزایمر را یاد بگیریم. ازجمله:

مصرف چربی‌های اشباع‌شده و ترانس را کم کنید

این چربی‌های بد تمایل دارند سطح کلسترول خون را افزایش دهند که موجب تولید پلاکت‌های بتا آمیلوئید خطرناک در مغز می‌شوند که یکی از علائم بیماری آلزایمر است. در افرادی که چربی اشباع  زیادی مصرف می‌کنند خطر ابتلا به بیماری آلزایمر سه برابر می‌شود.

سبزی‌ها، حبوبات، میوه‌ها و دانه‌های جامد باید در رژیم غذایی شما دائمی باشند

این خوراکی‌ها مانند ویتامین B6 و فولات T غنی از ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند که از مغز محافظت می‌کنند. مطالعه‌ای نشان داد که مصرف بالای میوه‌ها و سبزی‌ها با کاهش خطر ابتلا به زوال شناختی مرتبط است. رژیم غذایی غنی از سبزی‌ها همچنین خطر ابتلا به چاقی و دیابت نوع 2 را کاهش می‌دهد که هر دو می‌توانند در بیماری آلزایمر نقش داشته باشند.

دریافت روزانه حدود 5 میلی‌گرم ویتامین E

این آنتی‌اکسیدان با کاهش خطر ابتلا به بیماری آلزایمر مرتبط است و می‌تواند به‌راحتی با خوردن مقداری آجیل و دانه‌ها یا خوردن انبه، پاپایا، آوکادو، گوجه‌فرنگی، فلفل قرمز، اسفناج و نان و غلات غنی‌شده جذب شود. باید سعی کنید این ویتامین را از منابع غذایی تأمین کنید زیرا به نظر می‌رسد مکمل‌ها تأثیر کمتری دارند.

مکمل B12 

مقدار کافی این نوع ویتامین B (حدود 2،4 میکروگرم در روز) که در محصولات حیوانی و غذاهای غنی‌شده یافت می‌شود، باعث کاهش سطح هموسیستئین، اسیدآمینه مرتبط با اختلال شناختی می‌شود. مطالعه در افراد مسن با سطوح بالای هموسیستئین و مشکلات حافظه نشان داد که مکمل‌های ویتامین Bباعث بهبود حافظه و کاهش آتروفی مغزی می‌شود. اگر بیش از 50 سال دارید یا رژیم غذایی گیاهی را دنبال می‌کنید، مصرف مکمل بسیار مهم است.

از مولتی‌ویتامین‌ها حاوی آهن و مس اجتناب کنید مگر آنکه پزشک متخصص تجویز کند

اکثر افراد از طریق رژیم غذایی مقدار کافی این فلزات را دریافت می‌کنند و مصرف بیش از حد آن‌ها با ایجاد مشکلات شناختی مرتبط است.

اجتناب از پخت‌وپز با ظرف‌های آلومینیومی

به‌جای ظروف آلومینیومی از ظروف یا وسایل آشپزخانه فولاد ضدزنگ استفاده کنید. اگرچه نقش آلومینیوم در عملکرد مغز هنوز تحت بررسی است، اطلاعات اولیه نشان می‌دهد که آلومینیوم ممکن است باعث مشکلات شناختی شود.

3 بار در هفته به مدت حداقل 40 دقیقه سریع پیاده‌روی کنید

تحقیقات نشان می‌دهد که تمرین‌های هوازی منظم می‌تواند 40 تا 50 درصد خطر ابتلا به زوال عقل را کاهش دهد.